Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?

Lösemi vücuttaki kan hücreleri ve kemik iliğini etkileyen bir kanser türüdür. Lösemi aynı zamanda kan kanseri olarak da bilinir. Kemiklerin içinde bulunan süngerimsi bir yapı olan kemik iliği, yeni kan hücreleri üretir. Kemik iliğinde üretilen kan hücreleri; akyuvarlar, alyuvarlar ve trombositlerdir. Ancak lösemide, kemik iliği anormal ve kontrolsüz bir şekilde lenfoid ve myeloid adı verilen öncül hücreler üretmeye başlar. Kanserli hücrelerin kontrolsüz ve aşırı çoğalması sonucu lösemi gelişir. Bu kanserli hücreler sağlıklı kan hücrelerinin yerini almaya başlar.

Lösemi, çoğunlukla lökosit ya da alyuvar adı verilen beyaz kan hücrelerinde gelişmeye başlar. İlerleyen zamanla diğer kan hücrelerini de etkileyebilir. Beyaz kan hücreleri, bağışıklık sisteminin temelini oluşturur. Bu nedenle lösemi; çeşitli enfeksiyonlara, kırmızı kan hücrelerinin eksikliğine (anemi) ve kanama bozukluklarına neden olabilir.

Lösemi, 15 yaşın altındaki çocuklarda yüzde 30 oran ile en yaygın görülen kanser türüdür. Ancak 55 yaşından büyük yetişkinlerde de ortaya çıkabilir. Günümüzde lösemilerin tedavi başarısı yaklaşık yüzde 85’e ulaşmıştır. Bunda hasta bakımındaki önemin artışı, gelişmiş laboratuvar olanakları ve risk sınıflandırılmasının daha iyi belirlenmesi gibi tedavi başarısını etkileyen pek çok faktör etkilidir.

Hızlı seyirli olan kan kanserleri sıklıkla ani ve hızlı başlangıç gösterip özellikle 1-2 ay içerisinde klinik bulgu ve belirti verir. Bu nedenle kısa sürede teşhis konulmalı ve en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır.

Lösemi (Kan Kanseri) Türleri

Lösemiler hastalığın türüne ve ilerleyiş hızına göre 2 ayrı grupta sınıflandırılırlar. Hastalığın hangi hücrelerle başladığına göre Myleoid ya da Lenfoblastik, hastalığın ilerleme hızına ve şekline bağlı olarak akut ya da kronik olarak adlandırılırlar.

Miyeloid veya lenfoblastik: Kanserin ilk ortaya çıktığı kan hücresi öncülüne göre lenfositer/lenfoblastik veya miyeloid olabilir. Lenfositer/lenfoblastik lösemilerin başlangıç noktası bağışıklık sisteminin viral enfeksiyonlarla mücadele eden hücrelerin öncülüyken, miyeloid lösemilerde başlangıç noktası kırmızı kan hücreleri, trombositler ile sıklıkla bakteriyel ve paraziter enfeksiyonlarla mücadele eden diğer bağışıklık hücrelerinin öncülleridir. 

Akut veya kronik: Akut tipte belirtiler birden ortaya çıkar. Hastalık hızlıca ilerler ve hızla büyüyen olgunlaşmamış kan hücrelerinin birikmesine neden olur. Kronik tipte ise belirtiler yıllar içinde ortaya çıkar. Kronik lösemiler akut lösemilere nazaran daha yavaş ilerler ancak olgunlaşmış anormal kan hücrelerinin birikmesine sebep olur. Lösemilerin yüzde 90’ı akut lösemilerdir.

Bu sınıflandırmalara bağlı olarak lösemilerin en yaygın türleri 4 grupta toplanır:

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL)

Akut Lenfoblastik Lösemi ya da kısa ismiyle ALL, genellikle 15 yaşın altındaki çocuklarda ve genç ve nadiren 45 yaşın üzerindeki yetişkinlerde görülen en yaygın lösemi türüdür. Bu lösemi türünde, olgunlaşmamış lenfoblast adı verilen lenfosit adı verilen beyaz kan hücreleri hızla çoğalır. ALL, hızlı bir şekilde ilerler ve tedavi gerektirir.

Akut Miyeloid lösemi (AML)

Akut Miyeloid Lösemi ya da kısa ismiyle AML, çocuklarda ve yetişkinlerde en sık görülen akut lösemi türüdür. Akut myeloid lösemide, olgunlaşmamış miyeloblast adı verilen miyeloid hücreler anormal bir şekilde büyür ve kontrolsüzce çoğalır. AML, hızlı bir şekilde ilerleyebilir ve hızlı tedavi gerektirebilir.

Kronik Miyeloid Lösemi (KML)

Kronik miyeloid lösemi ya da kısa ismiyle KML, genellikle orta yaşlı yetişkinlerde görülen bir kanser türüdür. 25 yaşın altındaki kişilerde ve çocuklarda görrülme olasılığı düşüktür. KML’de, myeloid hücreleri etkileyen anormal bir gen mutasyonu bulunur. KML genellikle yavaş ve belirtisiz ilerler. Akut lösemi türlerinde olduğu gibi hızlı teşhis ve tedaviyi gerektirir.

Kronik Lenfoblastik Lösemi (KLL)

Kronik Lenfoblastik Lösemi ya da kısa adıyla KLL, genellikle orta ve ileri yaşlarda görülen bir lösemi türüdür. KLL’de olgunlaşmış lenfositler kontrolsüzce çoğalır. KLL genellikle yavaş ilerler ancak akut lösemi türlerinde olduğu gibi erken teşhis ve bazı durumlarda uzun süreli takip gerektirir. 

ALL, AML, KML ve KLL löseminin bazı yaygın türleridir ve daha nadir lösemi türleri de bulunmaktadır. Löseminin belirli bir türünün tanısı, hekimin klinik değerlendirmesi, fiziksel muayene, kan testleri, kemik iliği biyopsisi ve diğer görüntüleme yöntemleri gibi çeşitli faktörlere dayanarak konulur. Her bir lösemi türü; farklı semptomlar gösterebilir ve farklı tedavi yöntemleri gerektirebilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Belirtileri

Löseminin erken evrelerinde görülen ilk belirtileri şu şekildedir:

⦁ Lenf düğümlerinde şişlik: Lenf düğümleri kan kanserinden hızlıca etkilenirler. Löseminin erken belirtisi olarak boyunda, koltukaltlarında ve kasıklarda bulunan lenf düğümlerinde geneli ağrısız şişlikler görülebilir. 

⦁ Yorgunluk, halsizlik ve çabuk yorulma: Löseminin erken belirtileri arasında bitkinlik ve yorgunluk bulunur. Bağışıklık sisteminin kanserli hücrelerin yayılmasına verdiği tepki sonucu vücutta genel bir yorgunluk hissedilir.

⦁ Yüksek ateş ve gece terlemesi: Kan kanserinin (löseminin) erken evrelerinde enfeksiyonların gelişmesine bağlı olarak yüksek ateş, titreme ve özellikle gece teri görülebilir.

⦁ İştahsızlık ve planlanmamış kilo kaybı: Lösemi hastalarında yaygın ve erken görülen belirtilerden biri iştahsızlık ve kilo kaybıdır. Kanser hücrelerinin büyümesi ve bağışıklık sisteminin olağan ritminde olmaması nedeniyle vücudun enerji tüketiminde değişiklikler yaşanır.

Löseminin diğer belirtileri şu şekildedir:

⦁ Düşük trombosit düzeyi nedeniyle kolay kanama ve nedeni belli olmayan morluklar 

⦁ Burun kanaması, diş etlerinde kanama, idrar ya da dışkıda kan görülmesi

⦁ Boğaz enfeksiyonları gibi enfeksiyonlara yatkınlık

⦁ Öksürük, göğüs ağrıları, nefes darlığı

⦁ Kemik ve eklemlerde ağrı

⦁ Ağız içi yaralar ve kanama

⦁ Deride döküntüler

⦁ Cildin altında çok küçük kırmızı lekeler 

⦁ Dalakta büyümeye bağlı gelişen alt karın ağrıları ve şişliği

⦁ Yüksek beyaz kan hücresi sayısına bağlı olarak gelişen kulakta çınlama, zihinsel bulanıklık, felç riski ve uzun süreli ereksiyon

⦁ Çocuklarda nedeni belli olmayan bacak ağrıları

Çocuklarda Lösemi (Kan Kanseri) Belirtileri

Yenidoğan döneminden ergenliğe kadar her yaşta görülebilen lösemi, en sık 2-5 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Çocuklarda oluşan morluklar; 

⦁ Vücudun yumuşak bölgelerindeyse,

⦁ Darbenin şiddetiyle orantısız büyüklükte,

⦁ Hiçbir darbe olmadan morluklar oluşuyorsa belirtiler ciddiye alınmalı ve hekime başvurulmalıdır.

• İştahsızlığa bağlı hızlı kilo kaybı
• Cilt renginde solukluk
• Vücutta morluklar
• Karında şişlik
• Eklem ağrıları
• Uzun süre devam eden inatçı ateş

Doktor tarafından yapılan fizik muayenede morlukların lokal ya da yaygın olarak büyümesi önemli bir bulgudur. Morlukların yanı sıra karaciğer ve dalak büyümesi varsa, çocuğun genel sağlık durumu bozulmuşsa ve kan sayımında sadece trombositler değil kan hücrelerinin değerleri, örneğin beyaz kan hücreleri de etkilenmişse, kırmızı kan hücreleri ve hemoglobini düşmüşse, genel tabloya bakarak altta yatan bir kanser şüphesi nedeniyle daha ileri incelemeler yapılır.

Çocukluk kanserleri tedavi edilebilen hastalıklar grubundadır ve bu nedenle erken tanı sayesinde hastalığın tamamen iyileşme şansı çok yüksektir.

Diğer yandan çocuklarda löseminin nedenlerinden biri de D vitamini eksikliği olarak kabul edilir. Erken yaşta görülen raşitizm ve buna bağlı olarak ortaya çıkan D vitamini eksikliğinin kanser üzerinde etkili olduğunu gösteren çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu nedenle çocukların uygun hava şartlarında ve uzmanların önerdiği saatlerde güneş görmesi çok önemlidir. Lösemide genetik faktörlerin önemi de göz ardı edilmemelidir.

Çocuklarda ve yetişkinlerde löseminin (kan kanserinin) belirtileri, löseminin türüne göre değişkenlik gösterebilmektedir. Löseminin türüne göre çeşitlenen diğer belirtiler şu şekildedir:

Akut Myeloblastik Lösemi Belirtileri

⦁ Kansızlığa (anemi) bağlı olarak görülen halsizlik ve çabuk yorulma

⦁ Nefes darlığı

⦁ Ciltte morluklar

⦁ Vücuttaki enfeksiyonlara bağlı olarak gelişen ateş

⦁ Kemik ve eklem ağrıları

⦁ Diş eti ve burun kanamaları

Akut Lenfoblastik Lösemi Belirtileri

⦁ Kansızlığa (anemi) bağlı olarak görülen halsizlik ve çabuk yorulma

⦁ Nefes darlığı

⦁ Ciltte morluklar

⦁ Karaciğerin, dalağın ve lenf bezlerinin büyümesi

⦁ Vücuttaki enfeksiyonlara bağlı olarak gelişen ateş

⦁ Kemik ve eklem ağrıları

⦁ Diş eti ve burun kanamaları

Kronik Myelositik Lösemi Belirtileri

⦁ Dalak büyümesine bağlı olarak karın ve sindirim sistemi sorunları

⦁ Kansızlığa (anemi) bağlı olarak görülen yorgunluk, halsizlik, çarpıntı, nefes darlığı

⦁ Vücutta genel olarak hissedilen ağrılar, kemik ve eklem ağrıları

⦁ Metabolizma hızının değişikliğinden kaynaklanan istemsiz kilo kaybı ve terleme

Kronik Lenfositik Lösemi Belirtileri

⦁ Halsizlik, çabuk yorulma

⦁ Planlanmamış kilo kaybı

⦁ Yüksek ateş

⦁ Karaciğer ve dalakta büyüme

⦁ Boyunda, koltukaltında ve kasıklarda bulunan lenf düğümlerinde ele gelen şişlikler

Lösemi (Kan Kanseri) Tanısı Nasıl Konur?

Lösemi iyi bir hasta öyküsü ve fizik muayene ile teşhis edilir. Hasta genelde halsiz, bitkin, soluk, ateşli, lenf bezleri büyümüş, vücudunda morluklarla, karaciğeri, dalağı büyümüş şekilde doktora başvurur.

Muayeneden sonra tam kan sayımı ve periferik yayma testi yapılır. Periferik yayma testinde kan hücreleri mikroskop altında incelenir. Bu testlerde anormal kan hücresi varsa lösemi tanısı konur.

Ancak lösemi kemik iliğinden kaynaklanan bir kanser olduğundan kesin tanı kemik iliğinin alınıp patoloji, genetik ve akım sitometri laboratuvarındaki incelenmesi ile konur.

Kan dokularının kanserleşmesi sonucu kan üretilmemesiyle ortaya çıkan enfeksiyon, kanama gibi ciddi şikayetler doğrultusunda lösemi teşhisi için kan ve kemik iliği dokusu örneği alınıp incelemeye gönderilir. Genellikle basit bir kan sayımı ve kandaki hücrelerin mikroskop altında incelenmesi de tanı için yeterlidir. Ancak kesin tanı kemik iliği biyopsisi ile konulmaktadır.

Lösemi teşhisinde faydalanılan yöntemler şöyledir:

• Fiziki muayene
• Tam kan sayımı
• Kemik iliği biyopsisi
• Göğüs röntgeni veya CT taramaları
• Lomber ponksiyon

Akut Myeloblastik Lösemi Tanı

⦁ Periferik yayma

⦁ Kemik iliği aspirasyonu ve gerekirse kemik iliği biyopsisi

⦁ Akış sitometrisi

⦁ Genetik testler

Akut Lenfoblastik Lösemi Tanı

⦁ Kan sayımı

⦁ Periferik yayma

⦁ Kemik iliği aspirasyonu ve gerekirse biyopsisi

⦁ Akış sitometrisi

⦁ Genetik testler

Kronik Myelositik Lösemi Tanı

⦁ Kan sayımı

⦁ Periferik yayma

⦁ Kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi

⦁ Genetik testler

Kronik Lenfositik Lösemi Tanı 

⦁ Kan sayımı

⦁ Periferik yayma

⦁ Akış sitometrisi

⦁ Kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi

⦁ Genetik testler

Lösemi (Kan Kanseri) Tedavisi

Löseminin tedavisi, hastalığın türüne, evresine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tedavi planı, bir multidisipliner ekibin (onkologlar, hematologlar, radyasyon uzmanları vb.) değerlendirmesiyle belirlenir. Her hastanın tedavi süreci farklı olabilir, doktorunuz en uygun tedavi seçeneklerini belirleyecektir.

Lösemi tedavisi birçok disiplini ilgilendirir. Tam donanımlı hastanelerde yetişkin ve çocuk hematoloji uzmanları tarafından tedavi edilir. Lösemi tedavi edilen onkoloji merkezi, kemoterapi uygulaması amacı ile iyi yetişmiş bir hemşire ekibi, 24 saat hizmet veren teşekküllü bir kan bankası, enfeksiyon hastalıkları uzmanı, gereğinde ışın tedavisi vermek açısından radyasyon onkolojisi uzmanı ve sofistike laboratuvar alt yapısı bulunması gerekmektedir.

Lösemi tedavi edilebilen bir hastalık olup, son yıllarda keşfedilen pek çok yeni yöntem ile tedavinin başarı oranı da her geçen gün artmaktadır. Yeni kemoterapötik ajanların keşfi, hedefe yönelik moleküler ilaçlar ve biyolojik ilaç tedavilerinin günlük kullanıma girmesi, gelişmiş radyoterapi cihazlarının geliştirilmesi, kemik iliği nakliyle ilişkili gelişmeler, hastaların yaşam sürelerinin uzatılmasında ve hastalığın tam olarak tedavi edilmesinde büyük aşamalar kat edilmesine sebep olmuştur.

Lösemi tedavisi için akla gelen ilk tedavi yöntemi kemoterapidir. Kemoterapi ilaçlarının tipi, dozu, uygulama yolu löseminin tipine göre farklılık gösterebilir. Yaklaşık 24 ay süren kemoterapi tedavisi dışında kemik nakli de bazı lösemi türlerinin tedavisinde akla gelen bir diğer yöntemdir. Ülkemizde lösemi tedavisinde ulaşılan başarı oranları, gerek kemoterapi gerekse kemik iliği nakliyle dünya standartlarındadır.

Kronik miyeloid lösemiler 2000 yılından itibaren büyük oranda tedavi edilebilmektedir. Hastalık iyi tanındığından mekanizmayı bozan ilaçlar kullanılmaktadır. Hedefe yönelik tedavi adı verilen bu tedavi ile kemik iliğinde sürekli çoğalan miyeloid kökenli hücrelerin olgunlaşmadan ya da olgunlaşarak kana karışmasını engellemektedir.  İlaçlarla kontrol altına alınamayan hastalarda ise en etkin tedavi yöntemi “allojenik kök hücre nakli”dir. Kök hücre nakli,  doku uyumlu kardeş, yakın akraba veya akraba dışı gönüllü bağışçıdan alınan kök hücreler yardımı ile yapılmaktadır. Yavaş seyreden lösemi türü olan kronik lenfositik lösemiler (KLL) için erken evrelerde sadece destek amaçlı tedaviler verilir. İleri evrelerde veya yüksek riskli hastalarda ilaçlar veya hedefe yönelik antikorlar (immünoterapi) uygulanabilir. Kronik lenfositik lösemi, ileri yaş hastalığı olmasına rağmen 50 yaş öncesinde de görülebilmektedir. Yüksek riskli bu hastalarda da allojenik kök hücre nakli tedavi seçeneklerinden biridir.

Genellikle lösemi tedavisi, bir veya daha fazla tedavi yönteminin kombinasyonunu içerir:

Kemoterapi: Kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmek veya büyümelerini kontrol altına almak için kullanılan ilaçların kullanımını içerir. Bu ilaçlar, damar yolundan veya ağız yoluyla alınabilir. Merkezi sinir sistemini korumak ya da hasar varsa büyümesini önlemek için beyin omurilik sıvısına da kemoterapi verilebilir. 

Radyoterapi: Lösemide radyoterapi tedavisiyle yüksek enerjili ışınlar kanserli hücreleri hedef alarak bu hücrelerin büyümesini engeller. Kök hücre tedavisi uygulanacak lösemi hastaları için de öncesinde radyoterapi uygulaması yapılabilir. 

Hedefe Yönelik Tedaviler: Bazı lösemi türleri için özel hedefe yönelik ilaçlar mevcuttur. Bu ilaçlar, kanser hücrelerinde bulunan belirli hedeflere saldırarak çalışır. Hedefe yönelik tedaviler, belirli genetik mutasyonları olan lösemi türlerinde daha etkili olabilir.

Car T Cell Tedavisi: Car T Cell tedavisi kansere karşı savaşmak için hastanın bağışıklık sistemini yeniden hedeflendirme tedavisidir. Hücresel bağışıklık sistemiminin ana elemanı olan T hücrelerinin genetiğini değiştirilerek, kanseri tanımayan bağışıklık sistemi hücrelerinin kanseri tanıyan ve onlarla savaşan hücrelere dönüştürülmesini esas almaktadır.

Kemik İliği/ Kök Hücre Nakli: Lösemi başta olmak üzere kemoterapiye duyarlı yüksek riskli veya tekrarlayan lenfoma ve solid tümörlerde çok yüksek doz kemoterapiden sonra uygulanan bir tedavi modelidir.  Kök hücre nakli; lösemili hastalarda hasar görmüş veya kanserli hücrelerle dolu olan kemik iliğinin, sağlıklı kök hücrelerle değiştirildiği bir tedavi yöntemidir. Kök hücreler, hastanın kendisinden (otolog) veya bir donörden (allojenik) alınabilir. Bu prosedür, yüksek dozda kemoterapi veya radyoterapinin ardından gerçekleştirilebilir. 

Hastanın birinci derece yakınlarından alınan kök hücrelerle de kemik iliği nakli yapılabilmektedir. Haploidentikal nakil adı verilen bu yöntemde, alınan kök hücredeki uyumsuz dokular ayıklanır. Haploidentik kemik iliği nakli diğer nakil çeşitlerine göre daha fazla risk barındırmasına karşılık güncel teknolojilerle bu teknik tam uyumlu nakillere yaklaşmaktadır. 

Löseminin bağışıklık sistemi üzerindeki etkilerini hafifletmek için hastalara immünoterapi uygulanabilir. Böylece enfeksiyonların önlenmesi hedeflenir. Lösemi hastalarının psikolojik destek almaları; hastalığın ürettiği stresin azaltılması ve hastalıkla mücadeledeki motivasyonun artması amacıyla önerilmektedir. 

Lösemi Türleri ve Tedavi Yöntemleri

Löseminin türüne ve evresine göre öncelikli tedavi yöntemleri belirlenmektedir. En yaygın 4 lösemi türü olan AML, ALL, KML ve KLL için çoğunlukla uygulanan tedavi yöntemleri ve kombinasyonları aşağıdaki gibidir. 

Akut Myeloblastik Lösemi (AML) 

⦁ Kemoterapi

⦁ Kemik iliği (kök hücre) nakli olarak yapılır.

Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL)

⦁ Kemoterapi

⦁ Kemik iliği (kök hücre) nakli

⦁ Car T Cell tedavisi

Kronik Miyeloid Lösemi (KML)

⦁ İlaç tedavisi

⦁ Dirençli vakalarda kemik iliği (kök hücre) nakli

Kronik Lenfositik Lösemi (KLL)

⦁ Kemoterapi ve immünoterapi

⦁ Gerekirse radyoterapi

⦁ Gerekirse kemik iliği (kök hücre) nakli

Tedavinin Başarısı

En sık görülen akut lösemilerde hücre tipine ve hastalığın risk grubuna göre değişmek üzere tedavi edilebilirlik oranı yüzde 45’ten yüzde 85’e kadar yükselebilmektedir. Kalan hastalarda löseminin nüks etme ihtimali vardır.

Lösemiler tedavi edildikten sonra 10 yıl izlenir. Kontroller önce her ay, sonra 3 ay ve yıllık dönemlerde yapılır. Yıllar geçtikçe nüks ihtimali azalır. Çok ender olsa da 10 yıldan sonra nüks eden hastalar vardır. 

Süregelen araştırmalarla lösemi hücresinin moleküler genetik karakterleri belirlendikçe hedefe yönelik yeni tedavi modelleri geliştirilmektedir. Günümüzde löseminin tipi ve risk grubuna göre hastalar ortalama 2-3 yıl süren bir tedavi görürler.

İlk tedaviye yanıt vermeyen veya yanıt verdiği halde daha sonra tekrarlayan lösemilerde, kemik iliği nakli tedavisi uygulanabilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Risk Faktörleri

Lösemi hastalarının yüzde 90’ında altta yatan bir neden saptanmaz. Lösemi genetik olarak jenerasyonlara aktarılan bir hastalık değildir. Lösemiye kalıtsal olarak yatkın olunmaz. kişinin ailesinde lösemi hikayesi bulunması onu risk grubuna almaz. Genetik geçişli hastalıklara sahip olmak lösemi için risk faktörü oluşturur. Löseminin risk faktörleri şu şekildedir:

⦁ Sigara kullanmak ya da sigara dumanına maruz kalmak: Sigara yalnızca lösemi için bir risk faktörü değildir. Sigara; kanserojen olduğu kanıtlanmış, tüm vücut sağlığını olumsuz etkileyen zararlı bir üründür. Genel vücut sağlığının korunması ve kanser risklerinin azaltılması için; sigara içmemek ve pasif olarak dumanına maruz kalmamak önemlidir.

⦁ Yüksek dozda radyoterapi ya da kemoterapi tedavisi görmüş olmak: Yüksek dozda kemoterapi ve radyoterapi tedavisi görmek, hücrelerin yapısında mutasyona neden olabilir. Lösemi hastalarının yüzde 10’unda başka nedenlerle alınan kemoterapi ve radyoterapi geçmişi bulunmaktadır.

⦁ Yüksek dozda radyasyona ve kimyasal ilaçlara maruz kalmak: Kemoterapi ve radyoterapi tedavilerinde olduğu gibi; kimyasal ilaçların ve diğer radyasyon kaynaklarının hücrelerin yapısının bozulmasına neden olduğu bilinmektedir. Benzen ve türevleri gibi petrokimya ürünlerinin kullanıldığı sanayi tesislerinde bulunan kişilerin lösemi geliştirme olasılığı yüksektir.

⦁ Down sendromuna sahip olmak: Down sendromlu çocuklarda Down sendromu bulunmayan yaşıtlarına oranla lösemi görülmesi olasılığı yaklaşık 20 kat daha fazladır. Down sendromu bulunan yenidoğanlarda farklı kromozom sayısı nedeniyle geçici miyeloproliferatif bozukluk yaşanması yaygındır. Bu durum çoğunlukla kendiliğinden ve hızlıca düzelir ancak çocuğun ilerleyen yaşlarda lösemi geliştirme riski bulunur.

⦁ Genetik mutasyonlar: Lösemi kan hücrelerinin yapısındaki değişikliklerden kaynaklanmaktadır. Kan hücrelerinin olağan yapısının bozulmasına sebep olan faktörler arasında genetik mutasyonlar bulunmaktadır. Bir kromozomun bir kısmının kaybolması ya da kopması sonucu başka bir kromozoma yapışması sonucu oluşan kromozom anomalilerine translokasyon adı verilir. Translokasyonlar sonucu 2 kromozomun yan yana gelmesi, bu kromozomların birleşerek kanserojen özellikli genler oluşturması ya da bazı genlerin farklı nitelikler kazanarak diğer genler üzerindeki etkileri gibi nedenlerle lösemi gelişme riski ortaya çıkar.

Lösemiye neden olduğu düşünülen bu nedenler dışında öpücük hastalığı nedeni olan Epstein-Barr gibi virüslerin lösemiyle ilişkisi olduğu düşünülmektedir. Çocukluk çağı akut lösemi hastalarının birçoğunda Epstein-Barr virüsünden kaynaklı EBV enfeksiyonu geçirdiği görülmektedir.

LÖSEMİ (KAN KANSERİ) HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR

Lösemi tehlikeli bir kanser türü müdür?

Lösemi yaşamı tehdit eden ve hızlıca tıbbi tedavinin uygulanması gereken bir kanser türüdür. Özellikle akut lösemi çocuklarda en sık görülen kanser türüdür ve bu lösemi hücreleri hem olgunlaşmamış hem de olgun kan hücreleri gibi davranabilir.

Lösemi ağrıya neden olur mu?

Lösemi olan kişilerde kemik veya eklem ağrısı görülebilir. Bu ağrı çoğunlukla kol ve bacakların uzun kemiklerinde, kaburgalarda ve göğüs kemiğinde hissedilir.

Lösemi nasıl tespit edilir?

Lösemi tanısı genellikle hastanın kan örneğinin tam kan sayımı veya kanın mikroskobik olarak analiz edilmesiyle ya da kanın içerisindeki hücrelerin özelliklerinin incelenebildiği akış sitometrisi ile tespit edilebilir.

Lösemiye yakalanan kişilerde görülen belirtiler nelerdir?

Uzun süren ve dinlenmeye rağmen geçmeyen yorgunluk, ufak darbelerde dahi morarma ve kanama, sıklaşan ve uzun süre enfeksiyonlar, gece terlemeleri, yüksek ateş ve açıklanamayan kilo kaybı lösemi belirtileridir.

Lösemi nasıl anlaşılır?

Terleme, ateş, titreme, devamlı yorgun ve halsiz hissetme ve sık enfeksiyon geçirme löseminin yaygın belirtileri olup, bu semptomlar lösemi hastalığını işaret edebilir. Elbette sadece bu şikayetlere bağlı olarak lösemi olunduğu düşünülmemeli, kesin tanı için kan testi yaptırılmalıdır.

Akut lösemi tekrarlar mı?

Akut lösemi bazı durumlarda tekrarlayabilir. Akut lösemi tedavisinde verilen yüksek doz kemoterapi ile hastalık baskı altına alınır. Ancak hastaların büyük bir bölümünde yüksek risk grubuna girdiği için genellikle ilk bir yıl içerisinde lösemi tekrarlayabilir. Lösemide tekrarı önleyebilmek için de kök hücreler ile allojenik kemik iliği nakli yapılması önerilir. Öncelikle hastanın kardeşleri değerlendirilir ve uyumlu iseler kök hücreleri nakledilir. Uyumlu kardeş bulunamaz ise kemik iliği bankalarına başvurulur ve verici araştırılır. Allojenik kök hücre naklinin amacı hastalığın ilerde tekrar etme riskini düşürmektir. Günümüzde tam uyumlu kök hücre vericisi bulunamasa da uyumlu nakiller yapılmaktadır. Ayrıca ileri yaştaki hastalar için düşük doz ilaçların kullanıldığı mini nakiller yapılıp, kök hücre nakli şansı tanınabilmektedir.

Kan tahlilinde hangi değer kanseri gösterir?

Kişinin kanındaki enfeksiyon ve iltihaplanmayı ölçmeye yarayan CRP değeri özellikle 20 ve daha yüksek mg / l çıktığında kanser hastalığından şüphelenilir. Ancak tek başına bu değer kanser tanısı için yeterli değildir.

Lösemi olduğunu nasıl anlarız?

Beklenmedik kilo kaybı, kolay yorulma, sık yaşanan enfeksiyonlar, gece terlemeleriyle birlikte kanama ve morarmaların daha kolay bir şekilde meydana gelmesi lösemi sinyali sayılan belirtilerdendir. Bunun yanı sıra yaptırılan basit kan sayımları da kanser teşhisi için yeterli olabilir.

Lösemi ne kadar tehlikeli?

Tedavi edilmeyen akut lösemiler, lösemi hücrelerinin yayılması ve vücudun çeşitli organlarında hasar oluşturmasına sebebiyet verir. Bu durum sonucunda kişinin sağlığını tehdit eden ağır tablolar ortaya çıkar. Lösemi vakaları tedavi edilmezse hastalar birkaç hafta veya ay içerisinde hayatını kaybedebilir.

Lösemi olduğumdan ne zaman şüphelenmeliyim?

Eğer açıklanamayan kilo kaybı, gece terlemesi, yorgunluk ya da vücudunuzda bazı noktalar kolayca morarıyor veya kanıyorsa bunlar lösemi bulgularıdır. Bu nedenle bir doktora görünüp, test yaptırılması önemlidir.