Kabuklu yemişler arasında sayılan Antep fıstığı, yeterli şekilde tüketildiğinde birçok sağlık sorunun ortaya çıkmasını engelliyor, tokluk hissi oluşturduğu için kilo kontrolü sağlıyor Antep fıstığı, Pistacia cinsine ait, Akdeniz ikliminde yetişen bir kuruyemiş türüdür ve içerdiği mineral ve vitamin gibi besin değerleriyle sağlık açısından birçok fayda sunabilen lezzetli bir kuruyemiştir. Antep fıstığı, Antik Roma ve Yunan dönemlerinde bile tüketilen bir gıda olarak bilinir. Orta Doğu ve Akdeniz’de binlerce yıldır yetiştirilen bir bitki olan antep fıstığı, bu bölgelerde yerel mutfağın önemli bir parçasıdır. Endüstriyel değeri yüksek Antep fıstığı, uygun miktarlarda yenildiğindee vücudun ihtiyacı olan tüm vitamin, mineral ve proteinleri sağlıyor.

Antep fıstığı nasıl bir bitkidir?

Sakız ağacı ailesinden olan Antep fıstığı aslında bir meyvedir. Kuruyemiş olarak tüketilen sert kabuklu meyve Anadolu’da Şam fıstığı olarak bilinmekte, üreticisine kazandırdığı için de yeşil altın veya altın ağacı olarak adlandırılmaktadır. Meyvenin oluşumu ve gelişimi diğer meyvelere göre biraz farklıdır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise çok soğuk geçmeyen iklim kuşağında yetişen ağaç, dikildikten 4-5 yıl sonra meyve vermeye başlar. Ağaç başına 2,5 ila 5 kg taze, 1-2 kg kurutulmuş Antep fıstığı elde edilir. Ağaçların tam verimine ulaşması 7-10 yıl sürmektedir.

Antep Fıstığı Faydaları Nelerdir?

Antep fıstığı sahip olduğu zengin içeriği ile yüzyıllardır faydaları ön plana çıkan bir kuruyemiştir. Antep fıstığının bazı faydaları:

• Sağlıklı Yağ Kaynağı: Antep fıstığı, sağlıklı yağlar açısından zengindir, özellikle tekli doymamış yağ asidi olan oleik asit içerdiği için kalp sağlığını destekler.
• Protein ve Lif Kaynağı: Antep fıstığı, protein ve lif açısından zengin bir atıştırmalıktır. Böylece sindirimi kolaylaştırır, tokluk hissini artırır ve aşırı yeme riskini azaltabilir.
• Mineral ve Vitamin Deposu: Antep fıstığı, magnezyum, fosfor, potasyum, ve B vitaminleri gibi birçok önemli mineral ve vitamin kaynağıdır.
• Antioksidanlar: Antep fıstığı, antioksidanlar açısından zengin olduğu için vücudu serbest radikallerin zararlı etkilerinden korumaya ve yaşlanma sürecini yavaşlatmaya yardımcı olur.
• Kolesterol Düzeylerini İyileştirme: Araştırmalar, antep fıstığının düzenli tüketiminin LDL (kötü kolesterol) seviyelerini düşürebileceğini ve HDL (iyi kolesterol) seviyelerini artırabileceğini gösterir.
• Kan Şekerini Kontrol Etme: Antep fıstığı, kan şekerini düzenlemeye yardımcı olabilir. İçerdiği lif ve protein, kan şekerinin daha istikrarlı bir şekilde seyretmesine katkıda bulunur.
• Kilo Kontrolü: Ölçülü bir şekilde tüketildiğinde, antep fıstığı tokluk hissini artırabilir ve atıştırmalık ihtiyacını azaltabilir, bu da kilo kontrolüne yardımcı olabilir.

Antep fıstığı neye iyi gelir?

Antep fıstığının tüketimi ile ilgili yapılan araştırmalarda hastalıklardan korumaya yardımcı bir besin olarak ön plana çıkmaktadır. Az miktarda tüketiminin dengeli beslenmeye katkısının olduğu ve birçok sorunun ortaya çıkmasını engellediği belirlenmiştir. Vücudun ihtiyacı olan vitamin, mineral ve protein için günde 100 gram tüketilmesi önerilmektedir.

• İçeriğinde amino asitlerin % 2’sini oluşturan L-arginin arter genişletici özelliği sahiptir. Damar esnekliğini koruyarak kan akışının artmasını desteklemektedir.
• Bitkisel protein nedeniyle antioksidan flavonoidler, doymamış yağ asitleri ve içeriğindeki posa sebebiyle karbonhidrat toleransını iyileştirdiği ve tokluk kan şekerini dengelediği için tüketimi şeker hastalarına önerilmektedir. Pirinç ve makarna gibi karbonhidrat kaynaklarına eklenerek tüketildiğinde vücuttaki glukoz seviyesini düşürdüğü belirlenmiştir. Antep fıstığı diyabet riskini düşüren etkenlerden biridir.
• Uzun süre tokluk hissinin sağlayan ve yemek sonrası kan glikoz konsantrasyonlarının düşmesine etki eden Antep fıstığı, düşük glisemik indekse sahip bir besindir.
• Yapılan bir çalışmada ise Omega yağ asitleri yönünden zengin olan Antepfıstığı tüketiminin kan plazmalarında HDL artışından dolayı kolesterol seviyesinin azalmasına katkıda bulunduğu belirlenmiştir. Doymamış yağ asitleri kötü kolesterolü (LDL) azaltmaktadır.
• Damar tıkanıklığı ile ilgili hastalıkların önlenmesinde rolü vardır. Ayrıca koroner kalp hastalıkları riskinin azaltılmasına önemlidir. Sodyum içeriğinin düşük;  potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi mineral içeriğinin ise yüksek olmasından dolayı kan basıncının düzenlenmesine katkıda bulunur.
• Kilo kontrolünde önemli bir yere sahiptir. Yapılan araştırmalarda çok sık Antep fıstığı tüketen kişilerin zayıf olduğu ortaya çıkmıştır.
• Afrodizyak etkisi olan Antep fıstığının erkeklerde cinselliği büyük ölçüde etkilediği belirlenmiştir.
• İçeriğindeki bakır nedeniyle demirin vücutta kolay bir şekilde emilimini sağladığı için kansızlığa iyi gelebilmektedir. B6 vitamini nedeniyle de kandaki oksijenin taşınmasına yardımcı olabilmektedir.
• B6 vitamini sinir sisteminin düzenli çalışması için gerekli olan bir vitamindir. B6 sinir sisteminin ihtiyacı olan birçok aminoasidin yapılmasına yardım etmektedir.
• İçeriğindeki B6 vitamini sayesinde bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkıda bulunarak hastalıklara yakalanma riskinin azalmasına yardımcı olmaktadır.
• İçeriğindeki yüksek E vitamininin antioksidan özelliği sayesinde Alzheimer hastalığının seyrinin yavaşlatılmasında rol oynamaktadır, hücre yenilenmesine katkı sağlamaktadır.
• Zengin mineral ve vitamin içeriği nedeniyle özellikle çocukların tüketmesi gereken bir yemiştir. Sağlıklı bir fiziksel gelişim için çocukların beslenme programına eklenmelidir.
• Antep fıstığındaki A vitamini; kemik gelişimi ile büyüme ve kanserden korumada rol oynamaktadır.

Antep fıstığı kilo aldırır mı?

Kalori değeri yüksek bir besin olan Antep fıstığını diyet yapanların kontrollü tüketmesi gerekir. Tek bir besinin kilo aldırması ya da kilo verdirmesi mümkün değildir. Bir besinin kilo yaptığını söylemek için kalori değerine bakılmalıdır. Antep fıstığı, her ne kadar yüksek kalorili bir besin olsa da tek başına aşırı miktarda tüketilemeyeceği için kiloya neden olmayacaktır. Aksine uzun süre tokluk hissi sağladığı bilinen Antep fıstığının az miktarda ara öğünlerde tüketilmesi önerilmektedir. Yapılan araştırmalarda diyet yapanların belirli miktarda Antep fıstığı tüketerek kilo verdiği ortaya çıkmıştır.

Antep fıstığının zararı var mı?

Antep fıstığı, badem, kestane, fındık ve ceviz gibi kabuklu yemişlerin bazı yetişkinler ile çocuklarda alerjiye neden olduğu bilinmektedir. Aşırı tüketimine bağlı olarak gelişebilen alerjik reaksiyon gelişme ihtimali bulunmaktadır. Ancak Antep fıstığının şimdiye kadar az sayıdaki insanda alerjik reaksiyona neden olduğu bildirilmiştir. Ancak düzenli olarak az miktarda tüketilen Antep fıstığının herhangi bir zararı yoktur.

Antep Fıstığının Besin Değeri

Antep fıstığı, özellikle protein, sağlıklı yağlar, lif, magnezyum, fosfor ve B vitaminleri gibi besin maddeleri açısından zengin bir kaynaktır. Ayrıca antioksidanlar ve diğer mineral, vitaminler açısından da önemli bir içeriğe sahiptir. Aşağıda yaklaşık 100 gram antep fıstığının besin değerlerini bulabilirsiniz:

• Kalori: 569 kalori
• Protein: 21 gram
• Yağ: 45 gram (çoğu tekli doymamış yağlar)
• Karbonhidrat: 27,5 gram
• Lif: 10 gram
• Su: 1,79 gram
• Kalsiyum: 107 mg
• Magnezyum: 109 mg
• Fosfor: 469 mg
• Potasyum: 1007 mg
• Demir: 4.03 mg
• Çinko: 2.34 mg
• Vitamin B1 (Tiamin): 0.695 mg
• Vitamin B6: 1.122 mg
• Vitamin B7: 0,19 mg
• Folat (B9 vitamini): 51 mcg
• Vitamin A: 266 IU
• Vitamin K: 13,2 mcg

Antep Fıstığının İçerdiği Vitamin ve Mineraller Nelerdir?

Antep fıstığı, birçok vitamin ve mineral içerir ve besleyici bir atıştırmalık olarak kabul edilir. Antep fıstığının içerdiği önemli vitaminler ve mineraller:

• B Vitamini: Antep fıstığı; B1 (tiamin), B2 (riboflavin), B3 (niyasin), B6 (piridoksin), B7 (biotin) ve folik asit (B9) gibi çeşitli B vitaminlerini içerir. Bu vitaminler enerji üretiminde ve metabolizma işlevlerinde rol oynar.
• E Vitamini: Antep fıstığı E vitamini açısından zengin olduğundan antioksidan olarak hücresel hasarı önleyebilir ve cilt sağlığını destekleyebilir.
• Mineraller: Antep fıstığı, magnezyum, fosfor, potasyum ve kalsiyum gibi önemli mineralleri içerir. Bu mineraller, kemik sağlığı, sinir fonksiyonları ve kas işlevi için gereklidir.
• Doymamış Yağlar: Antep fıstığı, özellikle tekli doymamış yağ asitleri olan oleik asit açısından zengindir. Bu sağlıklı yağlar, kalp sağlığına katkıda bulunabilir.
• Lif: Antep fıstığı, sindirim sağlığını desteklemeye yardımcı olan lif içerir.
• Protein: Antep fıstığı, bitkisel kaynaklı protein açısından zengindir, özellikle vejetaryenler için protein alımını artırabilir.

Antep fıstığı ayrıca antioksidanlar, karotenoidler (örneğin lutein ve zeaksantin) ve bitkisel steroller gibi biyoaktif bileşenler de içerir. Bu bileşenler, vücudu serbest radikallerin zararlı etkilerinden koruyabilir.

Antep Fıstığının Çeşitleri Nelerdir?

• Kara Antep Fıstığı: Türkiye’nin Güneydoğu bölgesinde yetişen kara antep fıstığı, kabuğu koyu mor-siyah renkte olan lezzetli ve besleyici bir antep fıstığıdır.
• Yeşil Kabuklu Antep Fıstığı: İran’ın özellikle Rafsanjan bölgesinde yetişen bu antep fıstığı çeşidi, yeşil renkteki kabuğu ile tanınır.
• Yabani Antep Fıstığı: Yabani antep fıstığı, diğer antep fıstığı türlerinden daha küçük ve vahşi koşullarda yetişen bir çeşittir. Orta Doğu ve Asya’nın bazı bölgelerinde bulunur, daha yoğun ve sert bir kabuğa sahip olabilir.
• Akpınar Antep Fıstığı: Türkiye’nin Akpınar bölgesinde yetiştirilen bu çeşit, özellikle Gaziantep mutfağında kullanılır, ince kabuklu ve tatlı bir lezzete sahiptir.
• Kerman Antep Fıstığı: İran’ın Kerman bölgesinde yetişen bu antep fıstığı çeşidi, dünyaca ünlüdür. Kabuğu genellikle açık renkte ve kabuğun içindeki antep fıstığı oldukça büyük ve lezzetlidir.
• Kaliforniya Antep Fıstığı: Amerika Birleşik Devletleri’nin Kaliforniya eyaletinde yetiştirilen bu çeşit, dünya pazarlarında yaygın olarak bulunur. Kabukları genellikle açık renktedir, antep fıstığı içi lezzetli ve besleyicidir.
• Girit Antep Fıstığı: Yunanistan’ın Girit Adası’nda yetişen bu çeşit, özellikle Yunan mutfağında tatlı ve yemeklerde kullanılır.
• Tekin: Antep fıstığının kaliteli bir çeşididir. Gaziantep’te yetiştirilen bu tür yaz sıcaklarını sever.
• Barak yıldızı: En erken olgunlaşmasıyla bilinir. İçi diğer çeşitlerine göre daha koyu olan barak yıldızı, daha çok yaylalarda yetiştirilir.
• Kırmızı: Eylül ayının başında olgunlaşan bu tür, uzunluğuyla dikkat çeker. Yetiştirilme alanı çok olmayan kırmızı türü sıcakların kısa sürdüğü yerlerde görebiliriz.
• Halebi: Eylül ayının ortalarında olgunlaşan bu türün verimi düşük, kalitesi yüksektir.  
• Uzun: Ülkemizde oldukça yaygın ve çok miktarda yetiştirilen bu tür, Eylül ayı ortalarında olgunlaşır. Kalitesi orta dereceli olan bu çeşidin verimi yüksektir.
• Ohadi: En geç olgunlaşan bu türün ağaç gelişimi düşüktür. Verimi en düşük olan Antep fıstığı türüdür.
• Siirt: Kaliteli bir tür olarak kabul edilir. Siirt fıstığı ağacından hemen her yıl ürün alınmaktadır. İhraç edilen Siirt fıstığı, kırmızı ve halebi çeşitlerine göre daha çok ürün verir.

Antep Fıstığı Nasıl Tüketilmeli?

Antep fıstığı, birçok farklı şekilde tüketilebilir, yemeklere ve tatlılara katılabileceği gibi tek başına da tüketilebilecek lezzetli bir atıştırmalıktır. 

• Atıştırmalık Olarak: Antep fıstığı genellikle kabukları çıkarılmış ve tuzlanmış, doğal haliyle tüketilir. Özellikle iş yerinde, seyahat sırasında veya ara öğünlerde atıştırmalık olarak tercih edilir.
• Salatalarda: Antep fıstığı, salatalara lezzet ve çıtırlık katmak için kullanılabilir, özellikle yeşil salatalar, mevsim sebzeleri ve yeşilliklerle harika bir uyum sağlar.
• Yemeklerde: Antep fıstığı, birçok yemekte lezzet artırıcı olarak kullanılabilir, örneğin, pilav, tavuk, kuzu veya balık yemeklerine katılır.
• Tatlılar ve Pastalar: Antep fıstığı; baklava, kadayıf, dondurmalar ve kurabiyeler gibi tatlılarda ve pastalarda yaygın olarak kullanılır.
• Soslar ve Pestolar: Antep fıstığı, pesto soslarında veya özel soslar ve marinatlar yapmak için kullanılabilir.
• Yulaf ezmesi veya Yoğurt Üzerine: Antep fıstığı, yulaf ezmesi, yoğurt veya meyve ile birleştirilerek sağlıklı bir kahvaltı veya ara öğün yapılabilir.
• Çorba Üzerine: Özellikle Orta Doğu mutfağına ait bazı çorbaların üzerine antep fıstığı serpilerek servis edilir.

Antep fıstığı nerde yetiştirilir?

Antep fıstığı; Türkiye, Suriye, ABD, İran, Çin ve Yunanistan gibi ülkelerin uygun iklim (Akdeniz iklimi) kuşaklarında yetiştirilmektedir. Dünyada her yıl tarımı artan Antep fıstığı, yüksek fiyatlı bir tarım ürünüdür. Türkiye’de tarımının % 90’ı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki illerde yapılmaktadır. Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Siirt ve Maraş’ta yetiştirilen Antep fıstığı; E, B, C vitaminleri ile yağ oranı bakımından oldukça zengindir. Uygun koşullar sağlandıktan sonra yazın 1-2 sulama yeterlidir. Yıllık yağış miktarı 500-400 mm. olan bölgelerde sulama yapılmaz. Meyvelerin oluşabilmesi için yüksek ısıya ihtiyaç vardır. Taşlık ve mineral oranı düşük topraklarda yetişebilen ağaç, 20-30 yıl ürün vermektedir. Bazı fıstık ağaçlarının 700-800 yıl yaşadığı ise bilinmektedir.