Karaciğer, yaklaşık 1, 5-2 kg ağırlığında, futbol topu büyüklüğünde önemli görevleri olan bir organdır. Ve vücutta kendi kendini yenileme özelliğini elinde bulunduran tek organ olarak varlığını sürdürmektedir. Kandaki toksinleri filtrelemek, yiyecekleri sindirmeye yardımcı olan enzimlerin üretilmesi, şeker ve besinlerin depo edilmesi, kanın pıhtılaşmasının sağlanması ve enfeksiyonlarla mücadele konusunda sorumlu organ karaciğerdir. Bu yüzden karaciğerde oluşabilecek çok küçük bir sorun, büyük sonuçlar doğurabilmektedir.

Karaciğer her incindiğinde kendini onarır ve sert bir yara dokusu meydana getirir. Çok fazla yara dokusu mevcut olduğunda, organ düzgün çalışamaz hale gelir. Yaralı dokunun yavaş yavaş sağlıklı karaciğer hücrelerinin yerini almasına neden olan hastalığa siroz hastalığı denir. 

Çeşitli hastalıklar nedeniyle, bazen de bilinmeyen nedenlerle gün yüzüne çıkabilir. Genellikle enfeksiyon ve alkol bağımlılığı nedeniyle uzun bir süre zarfı devam eder. Çoğu zaman karaciğerde geri dönülemez bir hasar bıraktığı için telafisi olmaz fakat erken teşhis ile beraber ortaya çıkabilecek potansiyel sorunları kontrol altında tutabilecek tedaviler olasıdır.

Siroz Nedir?

Siroz, hepatit ve kronik alkolizm gibi birçok karaciğer hastalığının sebebiyet verdiği karaciğerde ileri derecede hasar oluşumuna denir. Karaciğerde aşırı alkol tüketimi gibi nedenlerle yara dokusu oluşabilir. 

Siroz daha ileri aşamalara geçtikçe, daha fazla skar dokusu oluşur ve bu da karaciğerin çalışmasını zorlaştırır buna dekompanse siroz denir. Kanın dokuya ulaşamaması sebebiyle yeni damar yolları oluşur ve bu da karaciğeri daha olumsuz etkileyerek yaşamı tehdit eder. Sirozun neden olduğu karaciğer hasarı genellikle geri alınamaz. Ancak karaciğer sirozu erken teşhis edilirse hasarın kademesi sınırlandırılabilir.

Siroz belirtileri nelerdir?

Siroz hastalığı, erken dönemde genellikle belirti vermez. Fakat hastalığın derecesi ilerledikçe ve karaciğerde oluşan harabiyet düzeyi arttıkça görülen belirtilerde ve bu belirtilerin şiddetinde artış gözlenir. En sık görülen siroz belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• İştah ve kilo kaybı
• Bulantı ve kusma
• Sürekli halsizlik hissi
• Bacaklarda şişme – ödem oluşumu
• Karında asit birikimi nedeniyle şişme
• Kas kaybı
• Kansızlık
• Kaşıntı
• Sarılık
• Kanın pıhtılaşmaması
• Kadınlarda adet düzensizliği
• Ciltte morarma ve kanamalar
• Sinirlilik hali
• Kabızlık ve gaz sorunu
• Midede ağırlık hissi

Siroz Olasılığını Artıran Etmenler Nelerdir?

Siroz bir gecede oluşmaz ve ortaya çıkmaz. Karaciğere uzun süreli verilen zararların neticesinde siroz hastalığı gün yüzüne çıkabilmektedir. 

Sirozu tetikleyecek etkenler:

• Aşırı alkol tüketme
• Obezite
• Uzun süreli devam eden hepatit B ya da hepatit C enfeksiyonu
• Kistik fibrozis
• Vücudunuzun şeker işlemesini zorlaştıran rahatsızlıkların varlığı
• Vücudunuzda çok fazla demir olması
• Wilson hastalığı
• Karaciğerde biriken yağ
• Safra kanallarının sertleşmesi ve yaralanması
• Vücudun karaciğer hücrelerine saldırmasına sebep olan otoimmün hastalıklar
• Safra kanalının tıkanması
• Bazı genetik sindirim bozuklukları
• Frengi ve bruselloz dahil olmak üzere bazı enfeksiyonlar
• Bazı ilaçlara gösterilen reaksiyonlar

Siroz Neden Olur?

Sirozun bilinen en yaygın sebebi kronik alkol kullanımıdır. Aşırı alkol kullanımının haricinde en önemli siroz nedenlerinden bir tanesi de Hepatit B ve Hepatit C gibi kronik viral hepatitlerdir. Siroz hastalarının yaklaşık %10-15’lik bir kısmında ise yapılan tüm araştırmalara rağmen herhangi bir nedene rastlanılamamakta ve bu duruma nedeni belli olmayan siroz hastalığı (kriptojenik siroz) denmektedir. Bunların haricinde aşağıdaki nedenlerden dolayı da kişilerde nadir de olsa siroz hastalığı gelişebilir:

• Alkol kaynaklı olmayan karaciğer yağlanmaları
• Safra yollarının tıkanması ve iltihaplanması
• Vücudun kendi dokularına karşı antikor üretmesi sonucunda oluşan otoimmün hepatitler
• Ağır ilaçların uzun süreli kullanımı
• Demir ve bakır minerallerinin aşırı alımı
• Kronik kalp yetmezliği

Siroz tanısı nasıl konulur?

Yukarıdaki başlıklarda yer alan siroz belirtilerinin bir veya birkaçı ile sağlık kuruluşuna başvuran hastalarda detaylı olarak hastalık öyküsünün alınması oldukça büyük önem taşımaktadır. Özellikle kronik alkol kullanımının olup olmadığı, geçmişte viral hepatit geçirilip geçirilmediği hastalara mutlaka sorulmalıdır. Detaylı bir şekilde öyküsü alındıktan sonra tıbbi değerlendirmeler yapılır. Hastalığın teşhisinde elle muayenenin önemli bir yeri vardır. Siroz hastalarında rastlanan karaciğer sertliği, büyümesi, karaciğer kenarlarının belirginleşmesi, dalak büyümesi ve karında sıvı birikimi elle muayene sırasında saptanabilir. Ayrıca sarılık, ödem ve vücutta morarmalar da ilk muayenede göze çarpan teşhis kriterleri arasında yer alır. Hekim tarafından yapılan muayenenin yanı sıra ultrason ve diğer görüntüleme yöntemleri, çeşitli kan tahlilleri ve biyopsi sonucunda siroz hastalığının kesin teşhisi konulabilir.

Siroz Tedavi Yöntemleri

Tedavi planı karaciğerin ne kadar yaralandığına bağlı olarak şekillenir. Tedavideki öncelikli amaç, daha fazla hasarı önlemek için siroza neden olan durumu ortadan kaldırmaktır. Bu da demektir ki:

• Hemen alkol tüketmeyi kesin. Hatta doktorunuz alkol bağımlılığı için bir tedavi programı önerebilir.
• Sirozunuz karaciğerinizdeki yağ birikiminden kaynaklanıyorsa kilo vermelisiniz.
• Hepatit B ya da Hepatit C mevcutsa ilaç almanız gereklidir.
• Kaşıntı, ağrı, yorgunluk gibi belirtilerin hafiflemesi adına da ilaç alınabilir.

Hekiminiz ayrıca, sirozdan kaynaklı ortaya çıkabilecek komplikasyonları tedavi etmek isteyecektir. 

Aşağıdaki gibi tavsiyeler gündemde olacaktır:

Düşük Sodyumlu Diyet

Şişmeyi kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir. Bu sıkıntıdan muzdarip kişilere, doktorlar da ilaç almayı tavsiye edebilir. Vücudunuz çok fazla sıvı tutuyorsa, onu boşaltmanız gereklidir.

Kan Basıncı İlaçları

Vücudunuzda şişmiş ya da patlamış kan damarlarının neden olduğu kanamayı kan basıncı ilaçları azaltabilir. Ciddi bir şekilde genişlemiş damarlar varsa ameliyat olmak gerekebilir.

Antibiyotikler ve Aşılar

Diğer enfeksiyonların ortaya çıkmasını önleyebilir ve tedavi edebilirler.

Hekiminiz, toksin birikimini indirgemek adına ilaçlar tavsiye edebilir. Karaciğerde iltihap oluşumları mevcutsa steroid kullanımı yardımcı olabilir.

Doktor, sirozun bir komplikasyonu olan karaciğer kanserine yakalanıp yakalanmadığınızı takip ve erken teşhis amacıyla düzenli testler yapılmasını tavsiye edebilir.

Genellikle sirozun karaciğere verdiği tahribat geri alınamaz, fakat üçte ikisi tahrip edilmiş ya da alınmış olan kişiler bile normal hayatlarına geri dönebilir. Siroz hastalığına uzun süreli hepatit neden oluyorsa, hasar tespiti erken yapılıp, enfeksiyon tedavi edilmelidir. Erken teşhis ve tedavi daha büyük sorunlar yaşanmasının önüne geçilebilir. Sirozu erken evrede teşhis edilen çoğu insan, sağlıklı bir şekilde hayatını sürdürebilir.

Hastada obezite ya da şeker hastalığı mevcutsa kan şekeri kontrol altında tutulmalı ve kilo vermelidir, yağlı karaciğer hastalığının sebebiyet verdiği hasarı azaltabilir. Eğer hasar alkol bağımlılığından kaynaklanıyorsa, içmeyi hemen bıraktığınız takdirde sirozu daha sağlıklı yönetebilirsiniz.

Karaciğer Nakli Ameliyatı

Sirozun derecesi ciddi olduğu takdirde, karaciğer nakli ihtiyacı doğabilir. Bu oldukça büyük ve uzun süreçli bir durumdur. Ölen bir organ donöründen yeni bir karaciğer alabilmek için bekleme listesine girmeniz gerekecek. Ya da bazı kişiler yaşayan birinden karaciğerinin bir kısmını alabilir.

Sirozun Komplikasyonları Nelerdir?

Karaciğeri Besleyen Damarlardaki Yüksek Tansiyon (Portal Hipertansiyon)

Siroz karaciğerdeki normal kan akışını yavaşlatır ve böylece bağırsaklardan ve dalaktan karaciğere kan getiren damardaki basıncı artırır.

Bacaklarda ve Karın Bölgesinde Şişlik

Portal damardaki artan basınç, bacakta ve karında sıvı birikmesine neden olabilir.

Dalağın Büyümesi

Portal hipertansiyon, dalakta şişliklere, şişmeye, beyaz kan hücrelerinin ve trombositlerin sıkışmasına sebep olabilir. Kandaki az miktarda bulunan beyaz kan hücreleri ve trombosit miktarı sirozun ilk belirtisi olabilir.

Kanama

Portal hipertansiyon, kanın daha küçük damarlara yönlendirilmesine ve bu da ekstra basınçla gerilen küçük damarlar patlayarak ciddi kanamalar doğurabilir.

Enfeksiyonlar

Siroz, vücudunuzun enfeksiyonlarla savaşmakta zorluk çekebilir.

Yetersiz Beslenme

Siroz, vücudunuzun besinleri işlemesini zorlaştırarak halsizlik ve kilo kaybına sebebiyet verebilir.

Beyinde Toksik Oluşumu (Hepatik Ensefalopati)

Sirozdan hasar alan karaciğer, toksinleri temizleyemez hale gelebilir. Bu toksinlerin beyinde birikmesi zihin karışıklığına, konsantrasyon güçlüğüne sebebiyet verebilir.

Sarılık

Sarılık cildin ve göz beyazlarının sararması, idrarın koyulaşması belirtileriyle kendini gösterir.

Kemik Hastalığı

Sirozu olan kişiler, kemik güçlerini kaybedebilir ve daha büyük bir risk altındadır.

Karaciğer Kanseri Riskinde Artış

Karaciğer kanseri geçmişi olan insanların büyük bir kısmında önceden var olan siroz mevcuttur.

Akut-Kronik Siroz

Çoklu organ yetmezliği, sirozu olan kişilerde belirgin bir komplikasyondur.